Σχέσεις Συναισθηματικής Εξάρτησης

Ως άνθρωποι όλοι έχουμε την ανάγκη της αγάπης και της συντροφικότητας και την αναζητούμε μέσα από τις προσωπικές μας σχέσεις. Υπάρχουν όμως και τύποι σχέσεων που δε βασίζονται πραγματικά σε αυτές τις ανάγκες αλλά στην ανάγκη της εξάρτησης. Κάποιοι άνθρωποι νιώθουν ολοκληρωμένοι ζώντας μέσα από τη ζωή του άλλου και προσκολλώντας σε αυτόν/ή. Αυτά τα άτομα κάνουν τα πάντα για να μη χάσουν το σύντροφο τους, βάζουν όλα τα υπόλοιπα σε δεύτερη μοίρα γιατί πιστεύουν πως αν τον χάσουν η ζωή τους δε θα έχει κανένα νόημα. Ακόμα φοβούνται πολύ τη μοναξιά και πιστεύουν πως δε θα βρουν άλλο σύντροφο.

Το άτομο με συναισθηματική εξάρτηση δε μπορεί να αντιμετωπίσει μόνο του τα δυσάρεστα συναισθήματα, όπως είναι ο πόνος και η μοναξιά. Για το λόγο αυτό παραμένει πολλές φορές σε σχέσεις που μπορεί να είναι προβληματικές ή ακόμα και επικίνδυνες προκειμένου να τα αποφύγει. Το άτομο που είναι συναισθηματικά εξαρτημένο για να διατηρήσει μια σχέση προσέχει πολύ πως φέρεται, μιλάει και φέρεται "κατά πως πρέπει" για να μη χάσει το σύντροφο του. Με αποτέλεσμα να χάνει τον ίδιο τον εαυτό του μέσα σε αυτή την σχέση τελικά. 

Από την άλλη μιας υγιής σχέση μας ενισχύει την αυτοεκτίμηση, μας κάνει να νιώθουμε όμορφα, τόσο με τον εαυτό μας όσο και με τον άλλον. Σίγουρα για τη διατήρηση μιας σχέσης χρειάζονται συμβιβασμοί και υποχωρήσεις και από τις δυο πλευρές. Η βασική διαφορά ανάμεσα σε μια σχέση εξάρτησης και σε μια υγιή σχέση είναι ότι ο καθένας διατηρεί την προσωπική του ταυτότητα μέσα στη σχέση και τελικά ο ένας αποδέχεται τον άλλο για αυτό που πραγματικά είναι.

Πολλές φορές το πρόβλημα αυτό οφείλεται σε κενά της παιδικής μας ηλικίας. Οι ανάγκες μας για ασφάλεια, αγάπη και στοργή μπορεί να καλύφθηκαν ανεπαρκώς ή και καθόλου όταν είμαστε παιδιά κι έτσι τώρα ψάχνουμε στο πρόσωπο του συντρόφου μας να τα αναπληρώσουμε. 

Για να μπορέσουμε να βγούμε από το φαύλο κύκλο της εξάρτησης θα πρέπει να αποκτήσουμε αυτογνωσία και αυτοεκτίμηση. Θα πρέπει να έρθουμε αντιμέτωποι με τον πραγματικό μας φόβο και με την αίσθηση του κενού και της ανασφάλειας για να μπορέσουμε να αναπτύξουμε μια υγιή σχέση με τον εαυτό μας πρώτα από όλα και ύστερα με τον άλλον. 

Λέντζου Βασιλική - Ψυχολόγος

"Πως να διαχειριστώ το θυμό μου;"

Όλοι μας αισθανόμαστε στην καθημερινότητα μας θυμό για διάφορα πράγματα. Ο θυμός είναι ένα βασικό ανθρώπινο και υγιές συναίσθημα. Είναι λάθος να πιστεύουμε οτι ο θυμός είναι από μόνος του αρνητικός. Χαρακτηρίζεται έτσι γιατί συνοδεύεται συνήθως από αρνητικές, καταστροφικές ή αυτο-καταστροφικές πράξεις. Όταν θυμώνουμε, αυτό που λέμε στους άλλους είναι οτι δεν μπορούμε να το ελέγξουμε, οτι μας κυριεύει και γι'αυτό το λόγο αντιδρούμε αρνητικά. Πολλές φορές ο θυμός που δεν εξωτερικεύεται, εκφράζεται με άλλες μορφές όπως φόβος, πικρία, ενοχή και κατάθλιψη. Ας δούμε μερικούς τρόπους με τους οποίους μπορούμε να διαχειριστούμε το θυμό μας.

Παρατηρούμε τα σημάδια: Ο θυμός εκφράζεται με συγκεκριμένα σωματικά συμπτώματα, όπως εφίδρωση, ταχυπαλμία, συνοφρύωση του προσώπου, μορφασμούς, πίεση. Μόλις καταλάβουμε οτι βρισκόμαστε σε κατάσταση θυμού αποφεύγουμε λόγια ή πράξεις, για τις οποίες μπορεί να μετανιώσουμε αργότερα.

Παίρνουμε το χρόνο μας και σκεφτόμαστε: Ουσιαστικά σκεφτόμαστε τις συνέπειες των πράξεων μας αν χάσουμε τον έλεγχο.

Αναρωτιόμαστε: Τι φταίει και με έκανε να θυμώσω; Σχετίζεται με το θυμό μου κάποια συγκεκριμένη κατάσταση ή κάποιο πρόσωπο ή ο θυμός μου βασίζεται σε κάποια αφορμή; Μερικές φορές είναι πιο ασφαλές να ξεσπάσω στο σύντροφο, στο γονιό ή σε κάποιο κοντινό πρόσωπο παρά στον εργοδότη που μου φέρθηκε άδικα.

Κάνουμε ένα διάλειμμα: Δίνουμε χρόνο και χώρο στον εαυτό μας να αντιμετωπίσει την κατάσταση. Παίρνουμε βαθιές εισπνοές, αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα με χιούμορ για να αποφορτιστούμε.

Διαπραγματευόμαστε το συναίσθημα μας: Το αναγνωρίζουμε, αποδεχόμαστε και αναλαμβάνουμε την ευθύνη του. Αυτό σημαίνει πως το μοιραζόμαστε με τον άλλον και ξεκαθαρίζουμε τις απαιτήσεις μας και τις προσδοκίες μας. Μιλάμε με σεβασμό στον άλλον, όπως θα θέλαμε να μας μιλάει και εκείνος.

Αν δεν αποδεχθούμε οτι ο θυμός είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα, το οποίο θα πρέπει απλά να μάθουμε να διαχειριζόμαστε με πιο κατάλληλο τρόπο, τότε μπορεί ο ψυχικός πόνος να μεταμορφωθεί σε σωματικό και να εκδηλωθεί με τη μορφή διάφορων μολύνσεων και ασθενειών.

Τα στάδια του πένθους και η διαχείριση τους

Το βίωμα του πένθους είναι φυσιολογικό, πανανθρώπινο και απαραίτητο για να ξεπεράσει κανείς μια απώλεια. Η απώλεια αναφέρεται είτε σε φυσικό πρόσωπο, είτε σε καταστάσεις είτε και σε αντικείμενα ακόμα. Το πένθος που μπορεί να βιώσει ένα άτομο δεν αφορά μόνο το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου, αλλά μπορεί να αφορά ακόμα και το χωρισμό από μια συντροφική, ερωτική και φιλική σχέση. Ο βαθμός του πόνου διαφέρει από άτομο σε άτομο και από απώλεια σε απώλεια. Μπορεί το πένθος να είναι ένα πανανθρώπινο συναίσθημα όπως προείπα, όμως ο καθένας από εμάς το βιώνει διαφορετικά καθώς είμαστε μοναδικές προσωπικότητες. 

Σύμφωνα με την Kübler-Ross το άτομο περνά από πέντε στάδια μέχρι να αποδεχτεί τελικά την απώλεια. 

1. Άρνηση: Το άτομο στην αρχή αρνείται να δεχτεί αυτό που του συμβαίνει. "Δεν είναι δυνατόν να συμβαίνει αυτό δε εμένα."
2. Θυμός: Το άτομο αισθάνεται θυμό και αδικία. "Είναι άδικο να συμβαίνει σε μενα. Γιατί μου το έκανες αυτό; (μπορεί να αναφέρεται είτε στο Θεό είτε στο άτομο που του προξένησε την απώλεια)."
3. Διαπραγμάτευση: Το άτομο προσπαθεί να βρει τρόπους για να αλλάξει αυτό που συμβαίνει. "Θα προσπαθήσω να αλλάξω." "Θέλω να γίνουν όπως πριν τα πράγματα." 
4. Κατάθλιψη: Το άτομο νιώθει θλίψη, απογοήτευση και παραίτηση. "Λυπάμαι τόσο πολύ, γιατί να προσπαθήσω;", "Δεν μπορώ να κάνω τίποτα για αυτό."
5. Αποδοχή: Το άτομο αποδέχεται την κατάσταση και προχωρά τη ζωή του. "Εντάξει, στο τέλος θα πάνε όλα καλά." 

Τα στάδια αυτά δε τα βιώνουν όλα τα άτομο με τον ίδιο τρόπο αλλά ούτε και με την ίδια σειρά. Σε κάθε περίπτωση όμως το άτομο θα βιώσει σίγουρα τα δυο από αυτά.

Πηγή: Wikipedia

Λέντζου Βασιλική - Ψυχολόγος

Άγχος και Φόβος

Το "άγχος" είναι μια λέξη που χρησιμοποιούμε πολύ συχνά στην καθημερινότητα μας. Οι ρυθμοί της σύγχρονης ζωής μας έχουν κάνει να αισθανόμαστε συνέχεια άγχος, το οποίο συνήθως είναι διάχυτο και δεν έχει συγκεκριμένη αιτία. Από την άλλη ο "φόβος" ορίζεται ως ένα πολύ δυσάρεστο συναίσθημα που σχετίζεται με την έλευση ενός άμεσου και συγκεκριμένου ερεθίσματος. Για παράδειγμα ένα άτομο που βλέπει μπροστά του ένα φίδι. Το άγχος και ο φόβος έχουν κοινά χαρακτηριστικά. Είναι και τα δύο υποκειμενικά βιώματα, όχι ευχάριστα, που σχετίζονται με την αίσθηση του κινδύνου και συνοδεύονται από τη σκέψη ότι κάτι κακό πρόκειται να συμβεί. Ένα ακόμα χαρακτηριστικό τους είναι πως εκδηλώνονται με τις ίδιες σωματικές αντιδράσεις. Τέτοιες είναι η εφίδρωση, η αύξηση των καρδιακών παλμών, η αίσθηση ζαλάδας κ.α. Η κύρια διαφορά του άγχους με το φόβο είναι ότι η εκτίμηση του κινδύνου δεν είναι ρεαλιστική και η συναισθηματική αίσθηση του φόβου είναι υπερβολική. Το άτομο καταλαβαίνει ότι αυτό που νιώθει και ο τρόπος που αντιδρά δεν αντιστοιχεί σε πραγματικό κίνδυνο. Παρόλα αυτά το άγχος είναι ένα βίωμα που αν και το κατανοούμε δε μπορούμε να το αποφύγουμε ή να το μειώσουμε εύκολα. Αυτό που πρέπει να λάβει υπόψιν του κανείς είναι ο βαθμός άγχους που έχει ο καθένας. Πολλές φορές το άγχος μπορεί να αποδειχθεί ωφέλιμο για το άτομο. Για παράδειγμα ένας μαθητής Γ' Λυκείου, που έχει άγχος σε βαθμό που να τον κινητοποιεί για να διαβάσει και να προσπαθήσει να γράψει καλά στις εξετάσεις είναι καλό και ίσως απαραίτητο για την επίτευξη του στόχου. Το κλειδί στη σωστή διαχείριση του άγχους είναι η αλλαγή στον τρόπο που σκεφτόμαστε για μια κατάσταση. Πολλές φορές μπορεί να χρειαστεί η βοήθεια ειδικού για την αντιμετώπιση των αγχωδών διαταραχών.

Λέντζου Βασιλική - Ψυχολόγος

Αυτοεκπληρούμενη προφητεία

"Αυτοεκπληρούμενη προφητεία" είναι μια πρόβλεψη που άμεσα ή έμμεσα προκαλεί η ίδια την πραγμάτωσή της, λόγω θετικής διάδρασης μεταξύ πεποίθησης και συμπεριφοράς. Ο όρος αποδίδεται στον Robert Merton, κοινωνιολόγο, που πρώτος την επινόησε ως όρο και μελέτησε συστηματικά τη δομή και τις συνέπειές της. Σύμφωνα με τον όρο αυτό, όταν ερμηνεύουμε αρνητικά μια κατάσταση ή συμπεριφορά, προεξοφλούμε ασυνείδητα το αποτέλεσμα με αποτέλεσμα να τροποποιούμε τη συμπεριφορά μας κατά τέτοιο τρόπο ώστε να τελικά να συμβεί αυτό που έχουμε σκεφτεί. Επειδή όλο αυτό το θεωρητικό ίσως ακούγεται περίεργο θα προσπαθήσουμε με κάποια απλά παραδείγματα να εξηγήσουμε τι σημαίνει το φαινόμενο της αυτοεκπληρούμενης προφητείας τελικά. 
Παράδειγμα 1: Μια γυναίκα πιστεύει οτι ο άντρας την απατά και οτι την έχει βαρεθεί. Καθώς έχει πείσει τον εαυτό της γι'αυτό, σταματά να ασχολείται πια μαζί του, αδιαφορεί, του φέρεται άσχημα, τον κατηγορεί με αποτέλεσμα οι πράξεις αυτές να συνοδεύουν την πεποίθηση της και τέλος να προκαλούν τις αντίστοιχες συμπεριφορές του συζύγου.
Παράδειγμα 2: Ένας γονιός θεωρεί οτι το παιδί του δεν είναι καλό στα μαθήματα και δε διαβάζει αρκετά. Αρχίζει λοιπόν να το κατηγορεί και να του προσδίδει διάφορα επίθετα και ετικέτες όπως "Είσαι κακός μαθητής", "Είσαι τεμπέλης", ακόμα και οτι "Είσαι χαζός". Το παιδί λοιπόν κατά συνέπεια, απογοητεύεται και αρχίζει να υιοθετεί αυτές τις συμπεριφορές και τελικά φτάνει να γίνεται όλα αυτά που πιστεύει ο γονιός του.
Παράδειγμα 3: Ένας νέος είναι υποψήφιος για μια συνέντευξη σε μια μεγάλη εταιρεία. Είναι πολύ αγχωμένος και πιστεύει οτι δε θα τα καταφέρει τελικά. Η πεποίθηση αυτή τον οδηγεί τελικά σε τέτοιες συμπεριφορές που συνοδεύουν τις σκέψεις του και συμβαίνει αυτό που φοβάται.
Το συμπέρασμα είναι πως αν αλλάξουμε τη σκέψη μας θα αλλάξει και η συμπεριφορά μας τόσο προς τον εαυτό μας όσο και προς τους άλλους.
Λέντζου Βασιλική - Ψυχολόγος

Κατάθλιψη ή Θλίψη?

Όταν μιλάμε για Κατάθλιψη, δεν εννοούμε απλά κάποια αρνητικά συναισθήματα που μπορεί να βιώνουμε για ένα μικρό χρονικό διάστημα ύστερα από διάφορα δυσάρεστα γεγονότα που μπορεί να συνέβησαν. Στην πραγματικότητα η κατάθλιψη αποτελεί μια πολύ σοβαρή διαταραχή της διάθεσης, η οποία απαιτεί σωστή διάγνωση και κατά συνέπεια σωστή θεραπευτική αντιμετώπιση. Θα προσπαθήσουμε με απλά λόγια να εξηγήσουμε τι είναι αυτό το φαινόμενο, για το οποίο όλοι μιλούν πλέον στις μέρες μας και να το διαχωρίσουμε από τις διάφορες απόψεις που επικρατούν σχετικά με αυτή.

Η κατάθλιψη σχετίζεται με ένα ευρύ φάσμα αλλαγών τόσο στη συμπεριφορά όσο και στη διάθεση του ατόμου. 

• Αλλαγές στη διάθεση: Το άτομο νιώθει συνεχώς λυπημένο, απελπισμένο, απογοητευμένο και δεν έχει κέφι για τίποτα. Νιώθει ευάλωτο, κλαίει συχνά και εκνευρίζεται με το παραμικρό. Φαίνεται να μη χαίρεται με τίποτα, δεν απασχολείται με δραστηριότητες και χόμπι που παλιότερα το ευχαριστούσαν. 
• Αλλαγές στη φυσική κατάσταση: Το άτομο έχει δυσκολίες στον ύπνο ή έχει υπνηλία κατά τη διάρκεια της μέρας. Συνήθως το άτομο χάνει την όρεξη του και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μειωθεί και το σωματικό βάρος. Είναι δυνατό όμως κάποιες φορές να συμβεί και το αντίθετο. Το άτομο κουράζεται εύκολα και έχει δυσάρεστα σωματικά συμπτώματα όπως πονοκεφάλους, ζαλάδες και πόνους στο σώμα. Ένα βασικό χαρακτηριστικό του ατόμου που πάσχει από κατάθλιψη είναι η αίσθηση του ότι δε μπορεί να σηκωθεί από το κρεβάτι.
• Αλλαγές στη σκέψη: Το άτομο κάνει συνεχώς δυσάρεστες σκέψεις, όπως "όλα είναι μάταια", "είμαι απογοητευμένος/η", "νιώθω μόνος/η και αβοήθητος/η", "δεν αξίζω τίποτα". Υπάρχει δυσκολία στη συγκέντρωση και μια τάση διαστρέβλωσης και διόγκωσης των πραγμάτων. 
• Αλλαγές στην καθημερινότητα: Το άτομο δε θέλει να βγαίνει έξω, προτιμά να κάθεται σπίτι, δεν έχει διάθεση να μιλήσει με φίλους, να γνωρίσει ανθρώπους. Παραμελεί την εξωτερική του εμφάνιση και προσωπική φροντίδα γενικότερα.
• Όλα αυτά βέβαια θα πρέπει να συμβαίνουν για ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα για να μπορούμε να μιλάμε για καταθλιπτική διαταραχή.

Τέλος, θα διαχωρίσουμε τη Θλίψη από την Κατάθλιψη. Η Θλίψη είναι ένα υγιές συναίσθημα που ακολουθεί μετά από ένα τραυματικό γεγονός και τις περισσότερες φορές βοηθά το άτομο να επανέλθει στη φυσιολογική του κατάσταση και  να το ξεπεράσει. Τέτοια τραυματικά γεγονότα είναι ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, ο χωρισμός από μια συντροφική σχέση, η απώλεια της εργασίας και η ανεργία, γεγονότα που στη σύγχρονη εποχή εμφανίζονται ιδιαίτερα συχνά, μια ασθένεια κ.λ.π. Από την άλλη η Κατάθλιψη είναι, όπως προείπαμε μια σοβαρή ψυχική ασθένεια που χρειάζεται άμεση θεραπευτική αντιμετώπιση με διάφορους τρόπους όπως η φαρμακοθεραπεία και η ψυχοθεραπεία. 

Λέντζου Βασιλική - Ψυχολόγος